نحوه بافت از روی طرحها و مدلهای تابلو فرش دست بافت
نخستین گام برای بافت تابلو فرش تعیین طرح و نقش مورد نظر برای بافت و پیدا کردن مدلی مناسب می باشد که قابلیت بافته شدن داشته باشد و به اصطلاح خودش را در فرش نشان بدهد تا پس از انجام بررسی ها و محاسبه های لازم بر اساس آن اندازه تابلو فرش و نیز رجشمار تابلو فرش مورد نظر بهمراه تعداد رتگهای مورد نیاز تعیین شده و اقدامات متعاقب بعدی آن صورت گیرد.
هم اکنون به مدد پیشرفتهای صورت گرفته در فن آوری و استفاده از کامپیوتر و نرم افزارهای خاص، نحوه طراحی و تعیین مدل باقت با گذشته بسیار متفاوت شده و امروزه یکی از مهم ترین دغدغه ها ی تولید کنندگان تابلو فرش و هنرمندان تابلو فرش، قبل از هر چیز پیدا کردن طرحی و مدلی بدیع و قوی می باشد که مورد پسند بازار نیز باشد.
مقاله اصلی نگاهی دارد بر روشهایی که برای بافت طرحها و نقشه های مورد نظر تابلو فرش در سالهای قبل بکار گرفته می شد.
1- بافت از روی کاغذهای شطرنجی
در این روش طرح مورد نظر برای بافت توسط نقاش و طراح فرش بر روی کاغذهای شطرنجی چاپی رایج برای بافت فرش ترسیم شده و طراحی می گردید و سپس بصورت نقاشی رنگ آمیزی می شد. در واقع در این روش کاغذ شطرنجی کمکی برای اجرای دقیق تر گره های فرش می باشد همان کاری که الان در ارتبا با بات فرشهای زیر انداز بکار می رود. در سالهای نه چندان دور بافت اکثر تابلو فرشها مخصوصاٌ تابلو فرشهای گل, خیام , مینیاتور و تابلوهای فرشهای خطی و آیات قرآن معروف به وان یکاد از روی نقشه بافت بود. بافنده این نوع تابلو فرشها می بایستی دارای مهارت لازم برای بافت از روی نقشه, تطبیق رنگها, گره های هنری و غیره می بود تا بتواند چنین نقشه ای را اجرا کند.
شایان ذکر است که کاغذهای شطرنجی مذکور یا همان کاغذهای نقشه فرش مصطلح, بصورت جدول بندی شده بوده و با خطوط عمودی و افقی به مربعهایی تقسیم می شوند که این مربعها بوسیله خطوط پر رنگ تر به مربعهای بسیار کوچک بصورت 10 خانه در 10 خانه تقسیم می شوند و هر خانه یا مربع کوچک بیانگر یک گره در فرش می باشد. بعبارت دیگر خانه واحدی برای برای اندازه گیری شمار گره هایی است که بر تارها زده می شود.
2- بافت از روی پوسترهای شطرنجی شده
در این روش که بیشتر بافندگان متبحر و خلاق اقدام به بافت از روی پوستر یا مدل چاپ شده و آماده می کردند دیگر طرح مورد نظر بر روی کاغذ شطرنجی اجرا نمی شد بلکه بافنده و استاد متبحر تابلو فرش, پوستر یا طرح مورد نظر را با فاصله خطوط نیم و یا یک سانتیمتر شطرنجی کرده و با استفاده از تبحر خود عرض و طول هر مربع را بصورت ذهنی به ده گره یا کمتر و بیشتر تقسیم کرده و در هنگام بافت بر اساس رنگ هر قسمت از مربع کار بافت را انجام می داد؛ بنابراین در یک مربع ممکن بود یکصد گره بکار رود. البته همیشه هم اینطور نبود که پوستر یا مدلی بزرگ و مورد دلخواه بافنده وجود داشته باشد و استادان حرفه ای و کار بلد حتی اگر یک مدل کوچک و زیبا را که قابلیت بافت داشته و دارای ارزش و اثر هنری بود با خلاقیت خود و اتکاء به تواناییهای شخصی و بصورت ذهنی می بافتند.
-
3-استفاده از کامپیوتر برای طراحی مدل و نقشه بافت تابلو فرش
بافت از روی نقشه های معمول فرش و پوستر به مهارت و تبحر بالایی نیاز داشت و اجرای نقشه یا طرح تابلو فرش با استفاده از دو روش فوق الذکر (بافت از روی کاغذهای شطرنجی بافت از روی پوسترهای شطرنجی شده) بنا به دلایلی از جمله تنوع و ترکیب زیاد رنگها بویژه دشواری تشخیص رنگهای شبیه به هم و نیز تغییر نقشه و رنگها جهت زیبایی و جذابیت بیشتر تابلو فرش بافته شده کار راحتی نبود بویژه برای بافنده هایی که دارای مهارت و استادی کافی نبودند کاری سخت می نمود.
اما با ورود کامپیوتر به دنیای طراحی و آشنایی طراحان بویژه هنرمندان جوان فعال در عرصه طراحی و نقشه کشی فرش با قابلیتهای کامپیوتر در این زمینه از جمله دقت بسیار بالا ,تنوع و ترکیب زیاد رنگها و امکان پیاده کردن مدلها و طرحهای پیچیده به نقشه هایی بصورت کدبندی که کار بافت را بسیار تسهیل می کرد تحول بزرگی در طراحی و بافت انواع مدلها و طرحها برای بافت بصورت تابلو فرش بوجود آمد. نقشه هایی که با استفاده از روش کد بندی شکل می گیرند به نقشه های کامپیوتری معروف گردیدند که در حال حاضر اکثر تابلو فرشهای هنری با این روش بافته می شوند. "در این روش میزان تبحر و مهارت بافنده و تسلط او به گره های هنری کمتر مورد نیاز است و صرفاً تمیز بافی و بی غلط بافی شرط اصلی بافت این نقشه ها می باشد."[1] این موضوع در مطلب جداگانه ای تحت عنوان تابلو فرش و کامپیوتر مورد بحث و کنکاش قرار می گیرد.
تهیه و تنظیم: تولیدی تابلو فرش مجیدی